Cancion nin Pag-omaw sa Aldaw*

Kada aldaw, minapadagos kita kan satong mga kasiribotan
nagkakasabatan, nagkakahilingan o dai man,
mantang mataram o nagtataram.
Sa palibot ta mga kariribukan, sa palibot ta mga kariribukan,
asin tudok, tunok asin takrog.
An lamba tang apoon yaon sa satong giromdom.
Igwang nagsusursi nin gayad,
nagtatahi kan gisi sa uniporme,
nagpapakarhay nin susuloton, hinihirahay an mga bagay
na nangangaipo nin pagpapakarhay.
Igwang nagtutugtog kun sain
gamit an padis nin kahoy na kutsara sa bariles nin gasolina,
nin cello, radyo, harmonica, boses.
Naghahalat nin bus an ina asin saiyang aking lalaki.
Tinitingkalag kan paraoma an pagbabago kan panganoron.
Nagsugo an paratukdo na iluwas an lapis, magpoon.
Nagkakasabatan kita sa mga tataramon,
mga tataramon na madugi, pulido, hinihinghing o binabalangibog.
Mga tataramon na paghohorop-horopon asin uugkodon.
Minabalyo kita sa mga maalpog na kalsada asin tinampo
na minamohon kan kamawotan kan pera asin nin iba
na nagsabing "Kaipuhan kong mahiling an yaon sa balyo,
Aram kong igwang mas marhay sa tinampo."
Kinakaipuhan tang hanapon an lugar na kita harayo sa peligro.
Minalakaw kita duman sa dai ta pa nadudumanan.
Sambiton tang malinaw na dakul na an nagadan huli sa aldaw na ini.
Awiton an mga pangaran kan mga gadan na nagdara sato digdi,
na naglatag kan mga riles, nagpatugdok kan mga tulay,
nag-ani kan algodon, asin an litsugas,
nagkamada kan mga ladrilyo nin makintab na mga edipisyo
na pakatapos saindang lilinigan asin papakarhayon an laog.
Pag-omawon nin cancion an pakikipaglaban.
Pag-omawon an aldaw.
Pag-omawon an kada sinurat na signos,
an pagbasa kaini sa mga lamesa nin kusina.
An iba nabubuhay sa "kamotan an iba siring sa saimong sadiri."
An iba "Dai makasugot o magkua nin sobra sa saimong kaipuhan."
Ano kun pagkamoot an pinakamakusog na tataramon?
Pagkamoot na sobra sa mag-agom, sa erencia, sa nasyon.
Pagkamoot na minawarak nin mahiwas na tabon nin liwanag.
Pagkamoot na dai nangangaipong enotan an agrangay.
Sa mapanas na kintab kan doros nin tag-lipot
maski ano puedeng magibo, anong tataramon mapunan.
Sa gilid, sa ibabaw, sa puro.
Pagomawon nin cancion an paglakaw pasiring sa siring na kaliwanagan.



*Dakitaramon ko kan Praise Song for the Day, an rawit-dawit na binasa ni Elizabeth Alexander sa panunumpa ni Barrack Obama bilang ika-44 presidente kan Estados Unidos.

Pasiring sa Himaao

Tara gnunian naotob na
an aldao na tuga' nia,
na pagnaco' sa enot pa,
gnunian di pa naquiquita
caya cami nagtataca!

Madya na ngani sakong katambay
mantang an saldang sangkakang natutunaw sa kalangitan
o naulang santan hali sa kutsarita
pinagaalamusa ta sa lamesa.
Madya pasiring na kita sa pabrika
sa mga pagal asin karag-kadag na makina
nagtatagdo an grasa, an urog-udog
taghoy asin tanog nin plegarya
kaiba nin karwahe pasiring sa huring biyahe
saiya nang linunadan, kaya ngonian,
satuyang hinahalat na mamansayan
an lawog siring sa nakasurat sa tipan,
kaya madya nang magbaklay.

Sa tinampo, an mga tawo
nagigiromdoman si Lasaro.

An amarilyong asong minabiribid hali sa tsimneya,
an amarilyong asong minakirikot paluwas sa tsimneya
kuminanap asin nawara sa mga kahoy asin doot
pinapalid-palid kan masakrot na doros,
siguro mailulo na sa lungib
pakatapos kan pagpapasaluib,
huling nahiling na maabot na an tag-uran
kaya buminolokon sa malumlom na gilid.

Maabot man nanggad an panahon
para sa amarilyong aso na magkanap sa mga doot,
magbiribid sa mga tinataklang tsimneya.
Maabot an panahon, maabot an panahon
maatubang siya sa lalawgon na saiyang aatubangon.
May panahon para sa pagkagadan asin pagkabuhay,
may panahon nganing mawara asin hanapon
an mga simbag sa mga hapot na nakakapawot sa boot.
May panahon para saimo asin panahon para sa sako,
asin panahon sa sangribong mga kariribungan
asin sangribong paliwanag asin kaliwanagan,
bago kita mag-atubang sa lamesa kan pagkakan.

Sa tinampo, an mga tawo
pinag-oolayan si Lasaro.

May panahon man nanggad na maghapot
asin magngalas, "Ano ta dai ko aram? " asin "Dai daw ako nakiki-aram?"
Panahon na magiromdoman asin balikan
kun pa'no niyang binaak an tinapay -
tugon niya iyong saiyang hawak, saiyang dugo an arak
na mawawarak alagad matitipon liwat.
Orolay man nanggad, na-otob na an verbong binutasan
asin tinampalasan. Alagad, hain na siya ngonian?
Ano ta dai ko naaaraman?
Ay, nariribong asin nariribok an bilog kong kinaban.
Tibaad igwa pang halipot na panahon
para sa paliwanag asin sakong kaliwanagan.

Huling nahiling ko na siya, namidbidan -
nakaiba sa paglakaw sa banggi asin sa aldaw.
Nadangog ko na an saiyang mga tataramon,
Namansayan an kaliwanagan nin saiyang lalawgon
na may bangraw nin sangribong saldang.
Pa'no ko malilingawan?

Asin nahiling ko na an saiyang mga mata, nahiling ko na gabos-
an matang pinapako ka sa natutunaw na relo,
asin sa sakong pagkakapako sa danaw nin mahihimbong na kugos,
kan ako napapako sa danaw asin nagkukubog-kubog na gayo,
Pa'no ko magigiromdoman
na bayaan an mga sirenang kinandado na ako sa saindang kugos?
Asin pa'no ko malilingawan?

Asin nahiling ko na an saiyang mga kamot, nahiling ko na gabos-
an mga kamot na binari asin hinampak asin pinako
alagad sa diklom, mga kalamias ining may mga porcelas na bulawan!
Pinarigusan nin olor
kaya ako nalagalag?
Mga kamot na tunglay asin patos nin kobre kama.
Kaya pa'no ko malilingawan?
Kaya pa'no ko magigiromdoman?
Sasabihon ko garo, madiklomon na kaya an kalsada
kaya nawara asin naara ako sa mga asong minakirikot sa mga kuarto
nin giprad, hambog asin harak-hatak, nagbuburulos na arak?

Palibot akong sararadit na bitis
nagpaparaitok-itok sa kirikot na laso ni Escher.

Kaya kun mga hapon, kun mga banggi, dai akong pahingalo!
Hinahapihap nin mga malulumhok na mga palad,
naka-ulunan sa daghan nin saindang mga awit,
naka-utad sa poder nin saindang mga rawit-dawit, digdi sa rona ta nin sakit.
Dapat daw ako, pakatapos kaning aldaw nin mga tangguli
magkai-igwa pang pagmaan na makamansay asin makamidbid?
Alagad mantang ako nag-ayuno asin nagtangis, nagtangis asin nagpangadyi
mantang nagliwanag an sakong payo sa saiyang mga tataramon,
bako akong propeta o prinsipe- madara nin salbasyon sa satong lungib
asin kolonya. Nahiling ko na an pagrumarom kan sakong mata,
asin nahiling ko na an pag-abot nin para-sanggot,
boot kong sabihon, ako natatakot.

Kaya makangalas daw na kami maghalat, pakatapos
kan mga tataramon, tangguli asin tinapay,
digdi sa ronang sangribong taon an agrangay,
Makangalas daw
na kami magngalas, kirikot na ikog nin ukay
sa payo an kahapotan
sa sinabi mong: "Maluya an samong mata,
isinurat na si Lasaro nagbalik hali sa kagadanan,
nagbalik nganing magpatotoo, magpatotoo sa tipan" -
Kun sasabihon kan saro, na nagtipig kan binayaan na kobre kama,
"Dai ko nasasabotan an gabos.
dai, dai ko nalaladop."

Makangalas daw, pakatapos
makangalas daw
pakatapos kan mga hapon, mga tuga asin malangsang kalsada,
pakatapos kan mga istorya, mga arak, pakatapos kan mga nahuhuros na palda,
pakatapos kan mga ini, asin kadakul pang iba?-
Makangalas daw na dai ko nasasabotan!
Kun may nag-aagda nin ulunan o kobre kama,
asin bubuksan an kurtina, na magsasabi:
"Dai ko nasasabotan man nanggad,
bako sakong maliwanag."
Ta bako akong salbador nin banwaan;
saro sana akong ordinaryong obrero asin ciudadano
an sakong isip pano nin tagiptip
kaya ako nagtataca, dai ko nakukua;
an sakong mga tataramon bakong maburak,
dai nakakapaumay sa ronang rinaranga
panong bulkan asin aliwuswos nin bagyo
daing taong hayahay sa ribaraw na puso -
ay, saro sana akong nawawarang Payaso.

Nawawara ako...nawawara ako..
dai ko nasasabotan an siring na berso.

Kaipuhan ko daw magsukbit nin minasbad? Patarumon
an mga dahon nin tubo nganing magin mga budyak?
Nadadangog ko an awit kan mga sirena sa danaw.

Aram ko ako an saindang kinakantahan.

Nahiling ko na sindang nag-aagda sa alon,
asin dai man darang paglalaad sa sakong puso
an saiyang mga tataramon asin pangako.

Haloy nang tapsok an satong hawak sa tangguli
asin nagkikiwig-kiwig na maka-hawas digdi.
Matundag kita sa sobrang pulot asin hamis kaini.

Sa Binayaan

Ngowan na gukop na a puerta
ag su naka-agi linuwas na baga na
angin sadto mga rehas, o mga papeles
na linupad o kaya napunok na boses,
sari pigdagos ana banwaan?

Uban na a talinga kading mga batong
ringring nag-iimuya sana sa mga maamot,
a taguktok ka takon ka kandang sapatos
magsusuway ka mga tiil na talmok sa lamod.
Sari a kusog ka mga agko pawod?

Nagsisirang pa man a Sumagang.
A bangraw niya inaapulas ana mga dawon
ka paroy, mga kawoy na maaktar
na aatubangon a mga burong-burong.
Alagad balaog sana sa nagtitindog.

Kaya bangon na su mga san kulod,
ag mga oma, su nangangaturugan ka aldow
sa kangitngitan, darahon a ono man
na makaptan: asyab, tob, martilyo.
Itugrok ta bagong sirungan ka banwaan!


(October 14, 2008, San Leandro, Ca.)


For the Abandoned


Now that the door had been shut
and the past slipped by like the wind
through the railings, or papers
blown away or voices silenced,
where is the country heading?

For long these stone walls
have ears only for the perfumed,
the clopping of their soles
separating the unshod and muddied feet.
Where lies the strength of those with a yoke?

The sun still shines at Sumagang.
Its light caresses the leaves
of palay, trees that bravely
face the gathering storm.
But it's meant only for those who stand.

So rise now you who are on the hills,
the fields, those who dream of the sun
amidst the darkness of night, grab whatever
you can: sickle, chisel, hammer.
Let us build the new sanctuary of the people!

Senorita

Iisipon kong lanseta an kapot mo
asin bakong mga pisog nin rosaryo
an pinipiripisi nin simong mga murong
nakatago sa irarom nin itom na tapis.

Sarong lakdang kong parani saimo
paraning lakdang man sa kalot ko.

Orog nang bakong kayab
ang pugol nin saimong palad
na kadto hilom na nagpapahayag
puede kang maka-olay o dai nanggad.

An turuhok nin nasusulang mata
pinapasaluib an pugol na pagdududa.

Magin tindogon mo garo sa sarong guardia,
cierto an mga bitis sa daga, alagad
an puti mong manggas mga pakpak
nin alibangbang na andam maglupad.

Kaya madagos ako senorita,
bukas man an batbat mong trangka.

Neneng

An buhok mong iyan na nakalugay
minapagiromdom kan bulawan na kaomahan kun anihan,
minaalon-alon sa pag-agi kan doros amihan,
o kaya mantang naghuhugay,
kan parong nin puga pagluwas sa bantal.
An paynita mo iyo man an bulan
kun bangging kugos asin kinakabray ko an gitara
mantang nakatangad sa saimong bintana o kaya tata,
an sakong daghan pigtatahop na nigo
sa kadikluman, naghahalat nin liwanag
na magikan sa saimong pagluwas
asin pagdungaw sa may pasamano,
an saimong pandok ugbos nin dahon na dumog nin ambon
na nakabitin siring sa simong hikaw
na iyo man an mga bitoon na nagkikintab sa kalangitan.
Alagad Neneng, na tood ko, iyong gaha saimo
sa panahon kaining retrato, an kilyab kaini
minarumarom sa turuhok nin saimong mga mata.
Asin kun an sakong mga tataramon garo mga burdang
burak sa saimong hinagot na pinyang bandana,
ay patawada: sinursi akong alibangbang na natagalpo
an layog kan tampok sa saimong liog
asin an saimong intagliong lawog.

Neneng

Your loose hair conjures memories of the golden fields
during harvest, undulating at the passing of the wind
or when you are brushing it,
of lemons when you come out of the bathroom.
Your comb becomes too the moon
on an evening when I strum the guitar
while I look up to your window or door
my breast a winnowing basket
in the dark, awaiting the light
that will come from your apparition
and when you look down from your sill
your face a bud wet with dew
hanging from it like your earrings
which are also the stars sparkling in the skies.
But Neneng, which I guess is how you were called
during the time of this picture, its brilliance
dims in the fierceness of your stare.
And if my words are like the embroidered
flowers on your woven pina bandanna,
oh please forgive me: I am a butterfly stitched
and bewitched by the gem on your neck
and your intaglioed visage.

(San Leandro, Sept. 14, 2008)

Busy, Busy, Literary

Near the weekend, I found myself in a literary vortex. On Thursday, the great Salman Rushdie was the visiting writer of our university's Center for Literary Arts Margaret and Jim Jimenez' Lecture Series program. In the past, the CLA had already brought in such names as Arthur Miller, Norman Mailer (who died today while I was writing this blog ), Toni Morrison, Allen Ginsberg (whom our writer's group honored with an open-mike reading of his Howl during the anniversary of the dropping of the obscenity charges against that poem), Derek Walcott, J.M. Coetzee, Russel Banks, Ken Kesey, Adrienne Rich and Edward Albee.

Rushdie was wit ("the novel is not dead, look at those shelves in bookstores") and wisdom ("novels will not change humanity, it will only make better persons out of humanity") incarnated who enthralled the audience who didn't mind paying $35 admission ticket to listen to him and even they were packed in the full house auditorium. Which is clearly the reason why he is a favorite in the lecture circuit. That night, one did not see any trace of the "damage" and "violation" he felt when he received what he called an "unfunny Valentine gift," a fatwa from the Ayatollah, which he compared to having "men wielding clubs burst into your room" while "you're standing naked in the shower." He was, on the other hand, all "patawa", as we Filipinos are wont to say of one so funny and witty. Up close, during the cocktails in his honor, he resembled Jack Nicholson to me with that trademark smirk. No accent there. He was clear in his British twang that comes out a little bit guttural.

I first got acquainted with Rushdie through my La Salle professor, Doods Santos, in our class on World Literature several years back. She assigned me then to report Midnight's Children in class through some kind of a lesson plan. At first, I found it difficult to divide the novel into teachable segments, as the novel does not follow a traditional narrative trajectory. It does not have a clear beginning, middle and end but it does provide some fixed points (the spittoon and chutney) where a reader will be able to recollect the story as a continuing thread, as if he were listening to a traveling bard. Having seen its roots from oral tradition then, I was able to translate the novel into interesting lessons in postcolonial history and literature. I did not expect that the very fantastic birth of Saleem Sinai along with 1000 other children at the stroke of midnight in August 15, 1945 signaling the birth of India, would set me years later to thinking of doing my thesis on the birth of nations. That in the Anderson sense, indeed, nations are our "imagined communities." Neither would I expect that years later I would meet the writer himself. Its indeed a fantastic world!

On Friday evening, with my classmates we read our fiction works at the Barnes and Noble, Almadden branch. I read my latest fiction in years, my own tale of the immaculate conception and victoria's secret. An old lady told me she came all the way from Robin Hood Road in Roanoke, Virginia, just to hear us read. I don't know if she was kidding but, the world of truth like fiction, is a fantastic world.

Ta ono ta Kulakog?

Agko man raw kita binabaoy na sadiring aesthetics? Amo di boot kong masimbag kaya sa pagrepaso ko ka kanatong kultura ag kasaysayan na mga Bikolnon, nabayad ko ki Kulakog ana kasimbagan. Amo yan teorya ko, teoryang liliwangon ag ipaliliwanag ko sa gigibon kong pag-adal. Kaya di ko pa ibubuklad ngowan sadi pero maliwanag na san payo ko. Mabalos Tagasalog sa onga.

Nice to hear from you Willie. The last I heard about you was from Jen. She said you were in the fellows meeting in U.K. Yes, it was partly the weather which made me chose California. I also thought the multicultural setting will make me easily set in. Hope to see you soon.

predeparture blues

Garo paliog an tubig na nanunumpungan ko ngonian. Masakit maghangos, alagad buhay pa. Nagbibilang na lang ako nin mga aldaw asin makanta na akong: all my bags are packed/Im ready to go. Di bale, I'll be getting in touch through this. Kaya, tadaaaaaaaaaaan. Have come. Am leaving. Ciao!